İslam hukuku yorum kuralları makale özeti

İslam Hukukunda Yorumla İlgili Külli Kaideler

Abdullah Demir-Terazi Hukuk Dergisi Yıl: 3, Sa.: 23, 2008, 135-144

1-Bir işten maksat ne ise hüküm ona göredir. Benignae faciande sunt interpretationes et verba intentioni debent insevie: Yorum, geniş tarzda yapılmalı, ve kelimeler niyet ve maksadı gerçekleştirecek manada anlaşılmalıdır.

2- Akitlerde itibar makasıt ve maaniyedir, elfaz ve mebaniye değildir.

In conventionibus contrahentium voluntas potius quam verba spectra placuit

Sözleşmelerde kelimelerden ziyade, taraf1ların rızalarına önem verilmelidir.

3- Kelamın i’mali ihmalinden evladır.

Verba com effectu accipenda sunt; Kelimeler bir anlam vermek üzerine tefsir olunur.

4- Bölünemeyen bir şeyin bir kısmını zikretmek, tamamını zikretmek gibidir.

5- Kayıtlayan bir delil olmadıkça, mutlak ıtlakı üzere bırakılır.

Generale tantum valet in generalibus quantum singualere in singulis: belirli bir şeye mahsus bir kelime yalnız bu anlamda anlaşıldığı gibi genel kelimeler de yalnız genel anlamda anlaşılır.

6- Hazırdaki vasıf lağv ve gaipteki vasıf muteberdir. Görünen vasıf lağv, görünmeyen vasıf muteberdir.

Satılan mallarda, görünen ve anlaşılan vasıflar ne ise odur. Başka türlü vasıflandırmanın anlamı yoktur.

7- Sakite bir söz isnat olunamaz. Lakin ma’rız hacette sükut beyandır.

Qui tacet consentire vidatur. Susma, muvafakat sayılır.

Susana bir söz isnat edilmez. Ancak ihtiyaç zamanında susmak konuşmaktır.

8- Sual cevapta iade olunmuş addolunur.

Tasdik edilen bir soruda ne denilmiş ise cevabı veren de aynı şeyi söylemiş demektir. Hakim bir alacak davasında davacıya 1000 lira borcun var mı diye sorsa davalı da evet dese hakim şahide, “taraflarla yakınlığın varmı diye sorsa tanık yok dese tarafların yakınlığı yok demiş olur.

9-tasrih mukabelesinde delalete tasrih yoktur. Açık olan sözlerin yoruma ihtiyacı yoktur.

10- Sözler ve hükümler bütün olarak düşünülür ve ona göre yorum yapılır.

Bir kelime veya cümle yalnız başına alınırsa amacı anlaşılmaz.

11- Adetin delaletiyle manayı hakiki terk olunur.

Consuetudo est optimus interpres legum/ Örf ve adet kanunların en iyi tercümanıdır.

12-Mani ve muktazi tearuz ettikte mani takdim olunur.

Engel ile gereken karşı karşıya gelirse engele öncelik verilir. Yani ihtiyaç da olsa hukuka ve kanunlara aykırı bir işlem ve eylem yapılamaz.

13- Arızı sıfatlarda yokluk asıldır.

 Sıfat bir şeyin kendisiyle vasıflanmış olduğu hal ve durumdur. Sıfatlar asli ve arızi olarak ikiye ayrılır. Asli sıfatlar, sağlık hayat bekaret gibi şeylerdir. Arızi sıfatlar, hastalık ölüm gibi sonradan ortaya çıkan hallerdir.

14- Bir şeyi nef’i zamanı mukabelesindedir.

Commodum eius esse debet periculum est. Hasar kime aitse yararı da onadır.

15- Külfet nimete, nimet külfete göredir.

Qui sentit commodum sentire debet et onus, et e contra (Nimet kiminse külfet de onundur ve aksi)

16- Sakıt olan şey avdet etmez.

Düşen geri dönmez. Hukuken varlığı kalmayan hükümsüz olan şey tekrar vücut bulmaz. Örneğin, borçtan ibra halinde vazgeçilerek borç istenemez.

17-Beka ibtidadan esheldir.

Melior causa, est possidentis quam solutum repede. Zilyedin durumu davacının durumundan iyidir.

Devam ettirmek, başlamaktan kolaydır. Kazanılmış hakların korunması yeni hakların tanıtılıp kabul edilmesinden kolaydır.

18- Mevrid-i nassda içtihada mesağ yoktur.

Non de legibus, sed secundum leges indicuandum. (Kanun üzerinde değil, kanun uyarınca karar verilmelidir)

19- Şekk ile yakin zail olmaz.

Şüphe, kesin bilgiyi gidermez.

20- Kelamda asıl olan manayı hakikidir.

Sözde asıl olan gerçek anlamdır.

21- Ehveniş şerreyn ihtiyar olunur.

Minima de malis

Şerrih ehveni ihtiyar edilmelidir.

22- Bir şeyin umuru batınede delili o şeyin makamına kaim olur.

De non apperentibus, et non existeentibus, eadem es ratio. Hukuk bakımından görünmeyen şeylerle mevcut olmayanlar arasında hiçbir fark yoktur.