EFLATUN (PLATON-M.Ö. 427-347)

 

Esas adı Aristo olan Eflatun, Atina’da doğmuştur.

Soylu bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Putperestti. Çok iyi bir eğitim aldı. Ünlü filozof Sokrat dışında matematikçi Pisagor’dan da eğitimler aldı.

Alnı ve omzunun genişliği nedeniyle kendisine Platondenmiş ve Arapça’da telaffuzun güçlüğü nedeniyle Eflatun olarak anılmıştır.

Döneminin sosyal ve siyasi olaylarına ve Peloponez savaşına şahit olmuştur.

İlk hocası Sokrat idam edilmiş, Megara, Kirenea, Sicilya, Mısır ve İtalya gibi şehir ve ülkeleri gezmiş, buralarda ilim ve fikir adamlarıyla görüş alışverişinde bulunmuştur.

M.Ö. 387 yılında Atina yakınlarında Akademos kasabasında ilk düşünce akademisini kurmuştur. Hayatının büyük kısmı da burada ders vererek ve kitap yazarak geçmiştir.

Eflatun’un kurmuş olduğu Akademi, M.Ö. 387’den M.S. 529’a kadar faaliyet göstermiş ve çok sayıda öğrenci yetiştirmiştir.

En ünlü öğrencisi Aristo’dur.

M.Ö. 347 yılında seksen yaşlarındayken ölmüştür.

Temel hedefi mutluluk sırlarını bulmaktır. Duygular aldatıcıdır.

Görünür aleme gelirken, insan bedene bürünür.

İnsan bedeni öldükten sonra da yaşamaya devam eden ölümsüz bir ruha sahiptir.

Politeia (Devlet) ve Timaios adlı eserlerinde varlığın ve bilginin derecelerinden bahseder.

Ona göre Sokrat dindardır. Toplumda bulunan her kötülük dine, tanrılara ve kutsal şeylere inanmaktan doğar.

Yirmi sekiz eserinin bulunduğu konusunda anlaşılmaktadır. Bunların arasında Sokrat’ın Savunması, Şölen, Devlet, Kanunlar, Devlet Adamı, Mektuplar gibi eserler dikkat çekmektedir.

Mektuplar ve Sokrat’ın Savunması dışındaki eserleri, karşılıklı diyalog şeklindedir.

Bölgenin müslümanlaşması sonrasında, Eflatun daha sık incelenmiştir.

Vatandaşların iyi ve mutlu bir hayat sürdürmesi için ideal devlet kuramı oluşturur. İnsanlar asil ya da köle olarak doğar. Toplumda idareciler, savaşçılar ve köylüler vardır. Eğitim sadece hür ve erkek olan idareci ve savaşçıların hakkıdır. Ona göre insan eğitimi karakter, beden, estetik, mesleki ve felsefi eğitim kademelerine ayrılır. Doğumla başlayan eğitim yedi kademenin başarı ile tamamlanmasından sonra 50 yaşında artık olgunlaşır ve filozof olur. Seçkinler sınıfına geçeri. Yaşlılık devrinde yazdığı “Kanunlar” adlı kitapta ise görüleri biraz daha yumuşatılmış ve ailenin rolü artırılmıştır.[1]

Eflatun’un başarısı, zamanından farklı düşünebilmesi ve bu düşüncelerini çağları aşan kitaplara dökebilmesidir. Oysa Sokrat öğretilerini doğrudan doğruya konuştuğu, söyleştiği kişilere doğrudan doğruya aktarmaya çalışmış ve ondan günümüze tek satır yazı kalmamıştır. Bu başarıda kurmuş olduğu akademinin dokuz asra yakın bir süre ayakta kalmış, öğrenciler, bilim adamları yetiştirmiş olması çok etkili olmuştur.

---

[1] Hesapçıoğlu, Muhsin/Gürsel, Musa/Üre, Ömer/Sünbül, Ali Murat/Sarı, Hakan/Sarpkaya, Ruhi/Izgar, Hüseyin, Livatyalı, Hüsnü/Güven, Kemal/Yavuz, Mustafa(2011) Eğitim Bilimine Giriş, 6. Baskı, Konya Eğitim Yayınevi, s. 86.